Yaprak mantarı, İstiridye mantarı, kayın mantarı, kavak mantarı
Besin değerinin diğer kültür mantarlarından daha yüksek olması, üretiminde kompost fermantasyonu ve örtü toprağı kullanılmaması üretimini kolaylaştırmaktadır
Pleurotus türlerinin üretimi ve diğer kültür mantarlarına göre bazı avantajları vardır.
-Hastalık ve zararlılara karşı dayanıklıdır bu nedenle bakım masrafları düşüktür.
– Yetişme ortamı (Kompost) hazırlığında fermantasyona gerek olmadığı için kolay ve hızlı hazırlanması ayrıca selüloz ve lignini parçalayabildiklerinden orman ve tarımsal yan ürünlerin değerlendirilmesinde kullanıla bilinir
– Düşük ve yüksek sıcaklıklara kolaylıkla adapte olabilmesi üretim maliyetlerini düşürmekte ve üretim riskini azaltmaktadır.
– İçerdiği besin miktarının yüksek olması
Ticari üretimi, çok yeni olmasına rağmen hızla üretimi artan pleurotus bu üretim avantajlarının yanında lezzeti ile de dikkati çekmektedir.
? İklim isteği
? Üretim sistemleri
? Kompost hazırlığı
? Pastörizasyon, sterilizasyon
? Ekim ve ön gelişme
? Bakım hasat
Değişik pleurotus türlerinin üretim parametreleri
İklim istekleri : Mantarların yetişmesi ancak mantarın istediği şartların oluşmasına bağlı olduğu halde, ticari işletmelerde bu şartlar suni olarak oluşturulmaktadır. Kültür mantarı yetiştiriciliğinde sıcaklık, nem, ışık ve havalandırma en önemli ekolojik faktörler olup verim ve kaliteyi büyük ölçüde etkilemektedir. yaprak Mantarları iklim istekleri bakımından çok seçici olmamasına rağmen, farklı dönemlerinde de farklı ekolojik isteklerde bulunmaktadırlar. Bu nedenle ticari amaçla yapılan yetiştirme yerlerinin kesinlikle mantar türlerinin isteğine uygun şekilde iklimlendirile bilinir olması gerekmektedir
Sıcaklık: Pleurotus mantarlarında türlere göre değişmekle birlikte misel gelişmesi için optimum sıcaklı 25-27 C0 dir. Minimum sıcaklık 5-10 C0 dir bu derecelerin altında ve üstünde misel gelişme hızı yavaşlamaktadır. misellerin 45-50 saat 40 c nin üzerinde kalması misellerin ölümlerine neden olur bu nedenle kuluçka döneminde kompost iç sıcaklıkları da kontrol edilerek sıcaklığın yükselmesi önlenmelidir.
Nem: Pleurotus türlerinin yetiştirilmesinde nem çok önemlidir kuluçka döneminde hava neminin yüksek olması gerekir %90-95 hasat döneminde %85-90 civarında tutulmalıdır.
Havalandırma: Pleurotus misellerinin gelişmesi esnasında co2 miktarının yüksek olması istenir bu nedenle misel gelişme döneminde havalandırmaya gerek duyulmasa da ortam şartlarının ayarlanması için yapılabilinir.
Primordium aşamasında ve hasat döneminde pleurotusların taze havaya olan ihtiyacı artmaktadır bu dönemlerde co2 oranı %0.05-0.06 nın üzerine çıkmayacak şekilde havalandırma yapılmasına dikkat edilmelidir.
Işık: Şapka oluşum döneminde ısıya ihtiyacı olan pleurotus türleri misel gelişme döneminde ışığa gereksinim duymazlar aksine karanlık ortamlar misel gelişimini hızlandırır.
Primordium ve hasat döneminde ışığa ihtiyacı olan pleurotuslar fototropik canlılardır bu nedenle pazara uygun kalitede( büyüklukte ve renkte ) şapka elde etmek için ışık mutlak gereklidir. bu nedenle pleurotus türleri seralar yada plastik örtü altında yetiştirilirler.
Kapalı alanlarda ise suni ışıklandırma ile yetiştiricilik yapmak mümkündür bunun için oda içerisine yerleştirilen floresan lambalarla (50-60 lüx/m2 ) 8-10 saatlik ışıklandırma yeterli olmaktadır.
Yetersiz ışıklandırma mantar sapları incelerek uzar ve şapkalar küçük kalır buda kaliteyi olumsuz yönde etkiler.
Üretim Sistemleri :
? Agaç kütüklerinde üretim
? Plastik torbalarda üretim
? Ağaç kütüklerinde pleurotus üretimi
Pleurotuslar genellikle geniş yapraklı yumuşak odunlu(kavak ıhlamur söğüt) ağaçlarda hızlı meşe gürgen gibi sert odunlu ağaçlarda misel gelişimi yavaş olur buna karşılık kütüklerde gel süresi genellikle çevre şartlarına ve ağaç türüne göre
Kütüklerin hazırlanması : kütük yetiştiriciliğinde kullanılacak olan kütüklerin yeni kesilmiş sağlam ve sağlıklı olmaları tercih edilir.
Aşılama için en uygun zaman ilkbahar ve sonbahar mevsimleridir 15-20 cm çapındaki kütükler 30-50 cm uzunluğunda kesilir. kütükler daha önceden kesilmiş ve kuru ise birkaç gün su içerisinde bekletilerek kütüklerin su çekmesi sağlanır eğer yeni kesilmiş ise bu işleme gerek yoktur.
Yeterli neme sahip olan kütükler uç kısımlarından itibaren 3-5 cm lık bir kısım testere ile kesilerek çıkartılır kütüğün kesilen kısmına 100 gr misel yayılarak kesilen 3-5cm lik kısım üzerine çivi ile tutturulur ve kütükler naylon poşetlere sarılarak 1-1.5 ay süre ile 25 c de karanlık bir ortamda misellerin gelişmesi sağlanır.
Bir başka yöntem olarak kütükler üzerinde 2-2.5 cm çapında5-6cm derinliğinde olacak şekilde delikler açılır.(15-20 cm çapında 40-50 cm uzunluğundaki kütüklere 6-10 adet delik yeterlidir) herbir kütük için 10-120 gr misel (tohum) gelecek şekilde delikler miselle doldurulur ve kütükler naylon poşetlere sarılarak misel gelişmesi için gelişme odalarına alınır
Misel gelişme dönemi sonunda kütükler mantarın oluşabilmesi için üretim alanına taşınır.
Plastik torbalarda üretim
Kompost hazırlığı: Birçok kültürü yapılan mantarlar gibi pleurotus türleri orman ve tarımsal yan ürünlerin kullanılarak hazırlanılan kompostlarda kolaylıkla üretile bilinmektedir
Kavak ,Kayın ,meşe, akağaç vs. gibi ağaçların kaba ve ince talaşlarında sap ve saman mısır koçanı gibi tarımsal yan ürünler temel materyal olarak kabul edilmektedir
Kompost hazırlığının ilk aşamasında kullanılacak olan materyaller homojen olarak karıştırılarak pastörizasyona hazırlanır
Değişik kompost formülleri
1- %45 talaş +%45 sap-saman+%10 kepek +%2CaCO
2- %90-95 sap-saman+%5-10 kepek
3- Pamuk tohumu kabuğu +%2 CaCO
4- %50 mısır koçanı+%50 sap-saman
Pastörizasyon, sterilizasyon
Hazırlanmış olan kompost mantara rekabet edecek olan organizma ve mikro organizmalardan arındırılması gerekmektedir bunun için pastörizasyon ve ya sterilizasyon işlemi yapılması gerekir.
Pastörize işlemi işletme yapısına göre farklılıklar göstermektedir
1- Haşlama yöntemi
2- Buharla pastörizasyon
3- Yüksek basınçlı buharla sterilizasyon
Haşlama yöntemi: Genellikle sap, saman kültürlerinde kullanılan ve küçük işletmelerin uygulamış oldukları basit bir yöntemdir.
Bu yöntemin prensibi 200 litrelik varil ve ya özel olarak yapılmış haşlama kazanların içerisinde kompost un haşlanarak sterilize edilmesidir. Bunun için varillerin dip kısmından 10-15 cm yükseklikte ızgara konularak içerisine konulacak olan tel örgü sepetin aşağıya inmesi engellenir
Daha önceden hazırlanmış olan sap saman karışımı kuru halde tel örgü sepetlere doldurularak varillere daldırılır varilin kapağı kapatılır ve ısıtılır sıcaklık 75-80 C de 1 saat bekletilerek pastörizasyon işlemi tamamlanır. Daha sonra sepet varilden çıkartılarak bir müddet ortam suyunun direne olması sağlanır ve kompostun soğuması sağlanır.
Buharla pastörizasyon
Pastörize odası bulunan büyük ve ortaya işletmelerde uygulanan yöntemdir burada meteryaler daha önceden ıslatılarak birkaç gün karıştırılır ve kasalara doldurularak pastörize odasına veya kütle şeklinde pastörize odasına doldurulur. bu işlem 60 C de 12 saat veya 70 C de 4- 6 saat bekletilerek yapılır
Yüksek basınçlı buhar sterilizasyonu:
Bu sistem genellikle kavanoz (plastik-cam) kültürlerinde ve polipropilen torbalarda yapılan üretimlerde kullanılır hazırlanan kompost 1-1,5 lt. kavanozlara veya 1-3 kg’lık polipropilen torbalara doldurularak 1,5 saat 121 C de yüksek basınç ve sıcaklıkta tutularak sterilize edilir. Sterilize edilen kompost 25 C ye kadar soğutularak ekim yapılır
MANTAR ÜRETİMİ VE MANTAR YETİŞTİRİCİLİĞİ – SEKTÖR ANALİZ | 1.BÖLÜM
Ekim, Ön gelişme: Ekim işleminden sonra misellerin gelişmesi için 22-25 C ve%90-95 nem ihtiva eden odalarda bekletilir yaklaşık 15-20 gün süren kuluçka devresinde havalandırma ve ışık gereksinimi yoktur.
Misel gelişmesini tamamlamış torbalar delinerek veya yırtılarak üretim odasına alınır üretim odası nemi %90-95 olmalı ve ışıklandırma yapılmalıdır (8-12 saat 100-500 lüx/m2 ) ayrıca oda havası CO2 miktarı 1000 ppm den az olacak şekilde oda havası değiştirilmelidir
Bakım hasat: Torbaların açılmasın dan5-10 gün sonra küçük mantar taslakları (primordia ) görülmeye başlanır bu sırada neme ışık ve havalandırmaya dikkat edilmelidir ortam neminin düşük olması komposun kurumasına ışık ve havalandırmanın yetersiz oluşu küçük deforme şapka ve uzun sap oluşumuna neden olmaktadır .
