Miselin elde edilmesi

toprakta mantar kesit

Miselin elde edilmesi

2.Tohumluk Miselin Elde Edilmesi
2.1. Misel Üretiminin Önemi ve Gelişmesi
Daha önce de belirttiğimiz gibi mantarlar çiçeksiz bitkilerdir. Dolayısıyla tohumları yoktur. Üretimleri miselleri sayesinde gerçekleştirilir. Mantar yetiştiriciliğinde, değişik maddeler üzerine sardırılarak geliştirilen sekonder miseller kullanılır.

Bu biçimde hazırlanmış misellere spawn veya tohumluk misel adı verilmektedir. Zira tohumluk, tohumdan farklı bir kavram olup üretimde kullanılan generatif veya vegetatif bitki parçalarını kapsar. Böylece tohumluk misel çoğaltma amacıyla hazırlanan ve üretimde kullanılacak olan, hububat daneleri veya bazı organik maddelere sardırılmış sekonder miselleri ifade etmektedir.

Mantarın tanınmasının ve değerlendirilmesinin hayli eski olmasına karşın; mantar miseli üretimi, ancak Mantarın özel koşullarda yetiştirilmeye başlamasından sonra gerçekleşebilmiştir. İlk aşamada mantar yıkama suyunun gübre üzerine serpilmesi ve mantar oluşturması ile yetiştirilmiştir. Kuşkusuz bu uygulamanın anlamı bilinmeden yapıldığı bir gerçektir. 19. Yüzyılınn ikinci yarısından itibaren mantar sporlarnın çimlendirilmesi yolluyla misel elde edilmesi ve bu misellerin üretimde kullanılması gerçekleşmiştir. 1894 yılında Paris’;te Pasteur Enstitüsünde ilk kez steril koşullarda tohumluk mantar miseli üretilmiş, bunu A.B.D’de doku kültürü yöntemleri ile tohumluk misel elde edilmesi izlemiştir. Doku kültürü ile misel üretilmesinde, sterilize edilen ahir gübresi üzerine mantar dokusu parçalari bulaştirilmiş, parçalardaki miseller ahir gübresi içinde geliştikten sonra normal aşilamada kullanilmiştir.

Tohumluk misel üretiminde son aşama misellerin hububat daneleri üzerine sardirilmadi olmuştur. Ilk kez 1931 yilinda Amreikali Sinden, mantar misellerini bugddday ve çavdar tohumlari üzerine sardirarak geliştirmiştir. Bu biçimde hazirlanan tohumluk miselin en önemli iki yararli yani, aşilamada kolaylik sagliyarak el emegini azaltmasi ve ayrica misellerin kompostun her yanina eşit miktarda yayilmasi olnak vermesidir. O nedenle hububat danelerine sardirilmiş misel günümüzde dünyanin her yaninda yaygin olarak kullanilan tohumluk misel haline gelmiştir.

2.2.Misellerin Elde Edilmesi, Çogaltilmasi ve Tohumluk Miselin Hazirlanmasi
Tohumluk miselin temizligi ve kalitesi mantar yetiştiriciligi açisindan büyük öneme sahiptir. Zira kültürün gelecegi, kullanilan tohumluk misele baglidir. Miselin yalnizca steril koşullarda hazirlanmasi ve temiz olmasi yeterli bir özellik degildir. Tohumluk misel ayni zamanda çeşitin kendine özgü özelliklerini de bünyesinde yani genotipinde taşimalidir.

Temizligin saglanmasi için, misel üretimi sirasinda steril koşullarin bulunmasi ve korunmasi gerekir. Kuru ortamda yabanci ve zararli organizmalarin gelişmesinin azalacagi unutulmamalidir. Bu nedenle laboratuvar zaman zaman steril hava ile havalandirilmali ve nemden oldugunca kaçinilmalidir. Nem arttikça mikroorganizma üreme şansi artar. Genelde haftada bir defa, havada ve çevredeki mikroorganizma sayisi ve çeşidi kontrol edilmelidir. Bunun için petri kutusunda steril agar ortami hazirlanmali ve kutu misel aşilama ünitesinde açilmali, 20 dakika bekletip, kapatilmali, sonra inkubasyon dolabinda 24-25°C’de gelişmeye birakilmalidir. Herhangi bir organizma üremesi söz konusu olmazsa, oda havasi temizdir. Olursa neyin üredigi ve ne miktar üredigi saptanip, ona göre ilaçlama ve sterilizasyon gerçekleştirilmelidir. Ayrica laboratuvarda çalişan personelin beden ve giysi temizligine özen gösterilmelidir. Çalişmaya başlamadan önce yikanmali ve temiz elbiseler giyilmelidir. Özellikle kültür ve kompost yapimi bölümlerinde çalişanlar veya o bölümleri gezenler hiçbir şekilde misel laboratuvarina sokulmamalidirlar.

Tohumluk misel hazirlanmasi üç ana bölümü kapsamaktadir. Bunlardan birincisi anaç mantarlarin seçimi ve sporlarin elde edilmesi, ikinci ana kültürlerin hazirlanmasi, üçüncüsü de ana kültürler yardimiyla misellerin hububat daneleri veya diger materyaller üzerine sardirilarak tohumluk misellerin elde edilmesidir.

2.2.1.Anaç Mantarin Seçimi ve Sporlarin Elde Edilmesi
Anaç Mantarin seçimi, üretimi yapilacak çeşitin genç ve saglikli kültürlerinin ilk dalgalarindan yapilmalidir. Seçilen mantarlar çeşitin tipik özelliklerini göstermelidir. Bu amaç için gelişmekte olan mantarlar kontrol altina alinir. Hastaliksiz, şapkali geniş ve geç açilan, kisa sapli, kalin meyve etine sahip mantarlar işaretlenir. Seçilen mantarlarin hasi şapkanin saptan ayrilacagina yakin bir zamanda yapilmalidir. Şapkanin tam büyüklügünü aldigi anda seçilen 2-5 adet mantar koparilip laboratuvara getirilir. Önce topraklari temizlenen mantarlarin, daha sonra saplari 1 cm uzunluk kalacak şekilde kesilir. Böylece hem şapka kismi daha dengeli bir yapi kazanir, hem de transpirasyon alani azaltilir. Mantarlarin tüm diş yüzeyleri bir alkollü pamuk yardimiyla silinir ve hizla alevden geçirilerek temizlenir. Diş yüzeylerin dezenfeksiyonu için kullanilan diger yöntemlerde vardir. Mantarlarin 5-10 dakika kadar %1’lik potasyum permanganat eriğinde tutulması veya % 70’lik alkole daldırıldıktan sonra alkol tümüyle yanıncaya kadar alevde tutulması bulara ait iki örnektir.

Bunu da oku :  Kütük üzerinde yetiştirilen mantar

Dezenfekte edilerek hazırlanan mantarlar daha sonra temiz bir beyaz karton veya temiz bir beyaz karton veya temiz bir cam üzerine, sap ve lameller aşağıda gelecek şekilde yerleştirilir. Hava akımını engellemek ve aseptik koşulları sürdürmek amacıyla üzeri temiz bir cam fanusla kapatılır. Normal oda sıcaklığında birkaç gün sonra şapka kendiliğinden açılır ve lameller görülür. Lamellerin üzerinde oluşan olgun sporlar cam veya karton üzerine dökülmeye başlar. 18-19°C’de bırakılan mantarlar oldukça bol spor bırakmaktadır. karton veya cam üzerinde siyah kahverengi bir iz meydana getiren sporlar bir suluboya fırçası yardımıyla toplanıp steril cam kaplara konur ve kapların ağzı kapatılır. Elde edilen sporlar taze olarak kullanılabileceği gibi uzun süre saklandıktan sonra da çimlendirilebilirler. Kuru ve serin bir yerde mantar Sporlarının altı ay canlı kalabildiği bildirilmektedir. Sporlar soğukta muhafaza edildiğinde bu süre birkaç yıla kadar çıkabilir. Mantar Sporlarını 5-8°C’lerde 4 ay, 3yıl ve 6 yıl boyunca saklanabilir ve ürün alınabilmektedir. Sporların çimlenmeye almadan önce virüslere karşı savaş açısından sıcaklığa maruz bırakılmalarında yarar vardır. Bu amaçla kapalı petri kapları içine dökülen sporlar bir saat süreyle 70°C’de tutulurlar. Bu süre sonunda normal olarak virüsler inaktive edilmişlerdir. Ancak emin olmak için kontrol testi yapilabilir. Bu amaçla sporlar halinde bugday agar ortami petri kaplarina ekilir ve kaplarin bir kismi 20°C’de diğer bir kısmı da 30°C’de bulunan çimlendirme kaplarına yerleştirilir. Sporlarda virüs yoksa, bütün kaplarda çimlenme ve misel gelişimi aynıdır, fakat 20°C’de biraz daha hızlıdır. Eğer virüs varsa 30°C’de virüs bastırıldığından gelişme daha çabuk, buna karşılık 20° C’de daha yavaştir. Almanya’da Hamburg volksdof’daki Max Planck Enstitüsünde virüs testleri bu yöntemle yapılmaktadır.

2.2.2. Sporların Çimlendirilmesi ve Ana Kültürün Hazırlanması
Sporların çimlendirilmesi ve misel elde edilmesi özel besin ortamları üzerinde ve steril koşullarda yapılır. Besin ortamının katılığını sağlamak için agar kullanılır. Besin kaynağı olarak da şeker ,pepton veya diğer organik maddelerden yararlanılır. Bazı mantarlarınsporları kolay çimlendiği halde diğer bazılarınınki sorun yaratır. Bazı durumlarda ortama o Mantarın misellerinden veya bazı kimyasal maddelerden katmak gerekebilir. Örneğin bal ve kloroformun Agaricus macroporus’ta çimlenmeyi 8 gün kısalttığını bildirmektedir.

Ortamlara Sporların ekimi yine steril bir yerde yapılır. Ekimi için şişelerin ağzı açılır ve hafifçe alevden geçirildikten sonra, yakılmış bir platin uçlu iğne ile alınan sporlar besin ortamı üzerine zig-zag yapılarak bırakılır. Ekimden sonra şişenin ağzı yeniden alevden geçirilir ve pamuk tıpa ile kapatılır.

Ekim yapılan şişeler, Sporların çimlenmesi için 20-25°C sıcaklıktaki çimlendirme dolaplarında ve karanlıkta bırakılırlar. Sporların çimlenmesi için en elverişli sıcaklık düzeyi 22°C’dir. Çimlendirme süresi 21-30 gündür. Bu süre sonunda Sporların çimlenmesiyle miseller gelişmeye başlar. Gelişen miseller yeni malt-agar ortamları üzerine aşılanarak ana kültürler çoğaltılır.

Hem Sporların çimlendirilmesi, hem de ana kültür için çoğaltılması için kullanılan başka besin ortamları da mevcuttur. Örneğin; buğday-agar, yulaf-agar, patates dekstroz agar, bira mayası agar,havuç-glikoz agar, kompost agar gibi. Malt-agar ortamından sonra en fazla kullanılan besin ortamı olan buğday-agar’ın hazırlanışıda şöyledir: 125gr buğday tartılarak 4 lt saf su içerisinde iki saat kaynatılırve 24 saat bekletilir. Bu süre %2 oranında agar katılarak kaynama noktasına kadar ısıtılır ve daha sonra otoklavda 120°C’de 20 dakika tutularak sterilize edilir. Bu şekilde hazirlanan ortamlar özellikle ana kültür misellerinin çogaltilmasinda başarili sonuçlar vermektedir (Günay ve abak 1975).

Bunu da oku :  Mantar tohumu

Sporlarin ekilmesinde tekli spor yöntemi veya çoklu spor yöntemi kullanilir. Agaricus bisporus türünün Sporlarinin her biri teorik olarak tek başina verimli misel meydana getirebilir. Çünkü çogunlukla diploiddirler. Çoklu spor aşilamasi daha çok islah amaci ile yapilir. Farkli sporlardan meydana gelen hiflerin birleşmesi ile oluşan misellerden böylece degişik karakterler taşiyan yeni çeşitler elde edilebilir. Spordan misel elde etme yaninda dokulardan saf kültür elde ederek vegetatif çogaltmada yapilabilir. Her ne kadar bazi araştiricilar doku kültürü ile elde olunan misellerle yapilan üretimde verim düşüklügü görüldügünü belirtmekte iseler de, bunun tersini savunan yazarlarin sayisi da az degildir.

2.2.3.Tohumluk Miselin Hazirlanmasi
Ister spordan isterse dokudan meydana gelmiş olsun, elde edilen ana kültür şeklindeki miseller daha sonra kompost veya bugdaygil tohumlari üzerinde geliştirilerek tohumluk misel elde edilir. Hububat tohumu olarak, bugday, çavdar,dari ve süpürge otu tohumlari kullanilir. Hangi tohum kullanilirsa kullanilsin tohumluk misel elde etme şekli aynidir. O nedenle aşagida örnek olarak en fazla kullanilan bugday üzerinde hazirlanmiş tohumluk miselin yapimi anlatilmiştir.

Bunun için 10 kg bugday sicak su içerisinde 15-30 dakika kaynatilir. Sonra eleklere ve süzgeçli kovalara konarak suyu iyice süzülür. Bugday danelerinin üstü havada kurutulur. Bugday danelerinin kaynatilmasi zorunlu degildir. Ancak kaynatilmiyorsa bugdaylar ilkin 12-20 saat süreyle su içerisinde birakilir. Danelerin suyu iyice emmesi saglanir. Sonra yine suyu süzülüp üstü kurutulur. Kaynatmanin veya suda birakmanin amaci bugdayin içine su vermek,onu şişirmektir. Su verme işlemi bitince 10 kg bugdaya 50g kireç ve 200g alçi ilave edilir. Kireç ve alçi müştereken bugday daneleri ile kariştirilir. Kireç, ortamin pH degerinin 6-6.5’ta kalmasına yardım eder, alçı ise danelerin birbirine yapışmasını önler. Daha sonra 1 lt, sıcağa mukavim şişelere hacimlerinin 2/3’ü kadar buğday doldurulur. Ağzı pamuk veya alüminyum folyo ile sıkıca kapatılır. Şişeler otoklava konur ve 125-130ºC’de 1.5-2 saat süreyle sterilize edilir. Şişelerin büyüklügü ve içine konan bugday miktarina göre süre degişebilir. Süre, otoklav istenen sicakliga ulaştiktan sonra tutulur. Biraz uzun süre otoklavda birakmak, kisa süre birakmaktan iyidir. Ancak çok fazla sicakta ve fazla uzun süre birakma danelerin kurumasina yol açabilir. Bu durum ileride misellerin gelişmesinin nem azligindan yavaşlamasina neden olur. Işe yerine sicaga dayannikli şeffaf diger malzemelerde kullanilabilir. Süre sonunda isitmaya son verilir ve otoklav sogumaya birakilir. Kpagi açilip şişeler dişari çikarilir ve aşilama odasina alinir. U.V lambalar yakilir 6-7 saat sonra aşilama odasinin havasi tam steril hale getirilir. U.V işinlar söndürülür. Steril hava basilarak odada basinç yaratilir ve dişardan aşilama odasina hava girmesi önlenir. Bundan sonra ana kültürden parçalar alinarak şişelere bu kültürler konur, agizlari yine kapatilir. Çalişmaya steriliteyi bozmadan devam edilir.

Şişeler aşilandiktan sonra misel geliştirme odasina yerleştirilir. Burada 20-25ºC’de, %60-70 oransal nemde 20-30 günde miseller şişeyi sarar, Ortam sicakligi yükseldikçe misellerin bugdaylari sarma süresi kisalir. Yalniz sarmayi hizlandirmak için 10-15 gün sonra birinci, 20-25 gün sonra ikinci defa şişeler çalkalanir. Miseller şişe içine yayilir. Miseller tamamen şişe içine yayilinca aşilama odasindan alinip, kullanilacaksa saklanir yada aşilanir. Esasinda böyle bir şekil misel üretimini kolaylaştirir. Çünkü ana kültür şişesi ancak 2-3 tane bugday şişesini aşilar. Oysa iyi sarmiş bir dane bugday şişesi 50-100 adet yeni şişeyi aşilamaya yeter.

Bunu da oku :  Misel ön gelişme döneminde kullanılan ilaçlar ve uygulama şekilleri

Aşilamayi iki kişinin yapmasi daha uygundur. Aşilama yaparken ana kültür ve dane şişesinin agzindaki pamuk ve şişe agizlari, aleve tutulmali ve aşilamadan sonra yine alevden geçirip kapatilmalidir. Aşilama sirasinda fazla hareketten kaçinilmali ve konuşulmamalidir. Eger aşilamada misel sardirilmiş şişeler kullanilacaksa bu şişeler önceden sallanip içindeki bugday topaklari parçalanmali ve dagitilmalidir. Temiz çalişilmadigi ve bulaşma oldugu zaman aşilamadan 2-3 gün önce bilhassa penicillum’lar yeşil renkleri ile şişe içindeki bugdaylar üzerinde çabucak görülürler. Bunun dişinda Aspergillum, mucor ve fusarium türleri de bulunabilir.1. hafta içinde de şişe içinde sulanmayla beraber bakteri enfeksiyonlari kendini belli eder. Bu tip enfeksiyonlu şişeler hemen ortamdan uzaklaştirilmali, laboratuvardan uzak bir yerde boşaltilip yakilarak imha edilmelidir. Degişik mantar çeşitlerinde misellerin maksimum depolama süresinin farkli oldugu çok sayida yapilmiş araştirmalarla ortaya konmuştur. Tohumluk miseller normal oda şartlarinda bir haftadan fazla saklanamaz. En iyi saklama sicakligi 2-4ºC’dir. Krem renkli çeşitlerin miselleri 2ºC’de iki ay depolama sonucu canlılığını kaybederken, beyaz renkli çeşitler 6 aydan fazla sürede bile rahatlıkla saklanabilirler. Sıvı azot içinde -160ºC’de miseller iki sene muhafaza edilmiş, bu süre sonunda ürün verme kabiliyeti kaybolmamiştir. Tohumluk miseller kuru olarak da çok uzun süre saklanabilir.

Karşilaştirmali verim denemelerinde, uzun süre saklanan misellerin veriminde düşme oldugunu belirleyen araştiricilar yaninda, herhangi bir farklilik olmadigini belirtenler de vardir. Optimal depolama süresi bu yüzden 20-30 gün olarak kabul edilir. Nakliye sirasinda da miseller canliligini yitirebilirler. Çogu kez kizişma meydana gelir. Taşima sirasinda miseller takviye edilmiş kagit torbalar ve karton kutular içine veya şişelere konulmalidir. Mantar miseli üreten firmalarin, ürettikleri misellerin verim kontrollerini yapmalari gerekir. Bunun içinde normal mantar üretim substratina dört tekrarlamali aşamalar yapilir. Tohumluk misel bu denemelerden sonra piyasaya sürülür. Dane tohumluk miseli geniş çapta kullanilmasina karşilik, son yillarda yeniden substrat tohumluk misel mantar üretiminin alt yillarinda en çok kullanilan şekil idi.

Tohumluk misel üretiminde kullanilacak substratin hazirlanişi aslinda normal mantar yetiştirilmesinde kullanilan kompostundakine benzemekle birlikte bazi ayricaliklari da vardir. Kompost , at gübresi veya bugday sapiyla hazirlanir. 1. Fermantasyona ugratilir. Normal kompost misel üretimine uygun degildir. Içinde suda çözünmüş veya serbest halde amonyak bulunabilir ve amonyak misel gelişmesini önler. Bu nedenle tohumluk misel üretiminde kullanilacak kompostun fermantasyondan sonra laboratuvarda uzun süre yikanmasi ve amonyaginin giderilmesi gerekir. Tohumluk misel yapiminda kullanilacak iyi bir kompost kahverenginde, kirilgan fakat elastik olmali, amonyak kokusundan arinmiş bulunmalidir. Elle sikildiginda su damlamamali nem orani %55-60 arasinda olmalidir. Bu amçla kompost preslenip fazla suyu akitilir. Böylece hazirlanan kompost ya hububat danelerinde oldugu gibi şişelere konulup otoklavda sterilize edildikten sonra misel aşilamasinda kullanilir, Ya da plastik torbalarda paket halinde tohumluk misel yapilir. Ikinci durumda kompost önce 4-5 cm genişlikte 20 cm uzunlukta kaplarin içine preslenir, kaplarin agzi kapatilir ve otoklavda sterilize edilir. Otoklavdan çikarilan ve sogutulan kompost, kaplardan plastik torbalara alinir ve aşilanir. Torbalarin agzi preslenerek 20-25ºC arasındaki geliştirme odasına yerleştirilir. 6-8 hafta içinde miseller ortamı iyice sarar ve tohumluk misel elde edilir.

Click to rate this post!
[Total: 1 Average: 5]
(Visited 32 times, 1 visits today)

Related posts

Leave a Comment